Publikacje pracowników

Przedmiotem podejmowanych w monografii analiz jest splot „klasy–kapitału–coachingu”, który jest rozpatrywany w kontekście procesu rozpowszechniania się w dobie późnego kapitalizmu idei przedsiębiorczości, odpowiedzialności indywidualnej oraz uekonomicznienia stosunków nieekonomicznych. Coaching – rozumiany jako materializacja neoliberalnych technologii urządzania (neoliberal technologies of governmentality) – jest praktyką materialno-symboliczną zachęcającą członków wyższych klas średnich w Polsce do podejmowania prób rozwijania form kapitału emocjonalnego (samoświadomości, postaw przedsiębiorczości i odpowiedzialności, pewności siebie oraz poczucia własnej wartości, odporności psychicznej i umiejętności zarządzania emocjami) w celu radzenia sobie z wyzwaniami stawianymi przez późny kapitalizm. Członkowie wyższych klas średnich, biorący udział w prowadzonych przez autora badaniach etnograficznych, budują tożsamość klasową w procesie afektywnej pracy nad sobą, inicjowanej w ramach coachingu, która wypływa z potrzeby zyskania i/lub poszerzenia wymienionych wyżej dyspozycji emocjonalno-kognitywnych. Coaching jest narzędziem zarówno tę potrzebę zaspokajającym, jak i ją produkującym. Jest on mechanizmem konstruującym neoliberalne podmioty wyższych klas średnich, wyposażającym je nie tylko w kapitał emocjonalny, lecz także kategorie, na podstawie których sami działają i myślą o sobie oraz otaczającym świecie. Książka dowodzi, że pracę coachingową odpowiedzialną za wytwarzanie neoliberalnych podmiotów wyższych klas średnich konstytuuje mechanizm retoryczny i polityczny, który dookreśla etykieta, stanowiąca także drugi człon tytułu monografii: perswazja neoliberalnego urządzania.

Autorka skupia swoją uwagę na kształtujących współcześnie wyobraźnię antropologiczną nurtach, takich jak: posthumanizm, ontologia relacyjna, teoria aktora-sieci czy antropologia krajobrazu. Warto dodać, że liczba opracowań sposobów przenikania tych nurtów do praktyki badań antropologicznych jest niewielka w skali światowej, w skali krajowej jest dramatycznie mała. Z tego powodu publikacja ma szansę przyczynić się do zwiększenia samorefleksyjności wśród praktyków, ale też uruchomić debatę nad stanem teorii w badaniach antropologicznych w ogóle, ponieważ zarówno krytycznie opracowane w pracy nurty, jak i tezy ogólne ich dotyczące prowokują do dyskusji, rozwijają kontrowersyjne wątki, wobec których czytelnicy nie pozostaną obojętni (do takich wątków należy m.in. sama koncepcja „laboratorium antropologicznego”, problem „defamiliaryzacji” jako fundamentu poznania w antropologii).

Tematem monografii jest rosyjski protestantyzm, zrodzony w dużej mierze w wyniku rodzimych poszukiwań religijnych, będących jednym z fundamentów kultury rosyjskiej. Mając wielu prekursorów, ukształtował się ostatecznie w latach 60. i 70. XIX w., w postaci dwóch głównych nurtów: baptystów i ewangelicznych chrześcijan, które w końcu zlały się ze sobą. Autor w oparciu o źródła i opracowania rosyjskie przedstawia tragiczne niekiedy dzieje tych nurtów. W dołączonym do pracy apendyksie daje też charakterystykę ewangelikalnych społeczności protestanckich w Polsce. 

Bohaterem tej mikrohistorii stała się […] społeczność lokalna Bieszczadów uwikłana w wielką historię, niczym w pułapkę. Działania podejmowane przez ludzi do niej należących były chaotyczne, czasami wręcz konwulsyjne. Stąd nie zabrakło w książce odniesień do codzienności, do strachu, beznadziei, cierpienia, czy nienawiści, do odwagi, poświęcenia i miłości. Chcąc przetrwać, ludzie zmuszeni zostali do bezustannego podejmowania trudnych wyborów. Nawet jeśli oznaczać miały one brak działania, stawały się brzemienne w skutki, prowadząc niekiedy do unicestwienia.

fragment wstępu książki 

Wpisując się w projekt „etnografii etnografii”, książka pokazuje, jak zmienne i uwarunkowane znaczenia polityczności, płci/seksualności i antropologii, w tym przekonania dotyczące istoty dyscyplinarnej praxis, kształtowały postrzeganie relacji pomiędzy nauką i aktywizmem od końca XIX wieku do dziś, przede wszystkim w kontekście tradycji anglojęzycznych. Przedstawiona analiza jest (re)konstrukcją swoistej genealogii takiego rozumienia powyższych pojęć, których związki nie muszą pozostawać antytetyczne. Koncentrując się przede wszystkim na rezultatach interakcji zachodzących w polu ukonstytuowanym przez formację teorii antropologicznej i feminizmu akademickiego, praca dostarcza narzędzi przydatnych do minimalizacji „dyskursywnych luk” i „dyskursywnych ryzyk” obecnych w pewnych wątkach debaty na temat polityczności (w tym jej aspektów związanych z płcią/seksualnością), która co najmniej od dekady toczy się w polskiej antropologii. Nakreślona tu rama teoretyczna/polityczna nie tylko definiuje naukę i aktywizm w sposób pozwalający na ich kohabitację, ale oferuje też środki umożliwiające bardziej produktywną komunikację w rodzimej dyscyplinie (i poza nią). Parafrazując słowa Lili Abu-Lughod, zaproponowana perspektywa daje pewną nadzieję (choć niepewną swego iluzję), że antropologia w Polsce nie pozostanie nadal w niektórych obszarach sferą „równoległych monologów”.

Grzegorz Dąbrowski starannie i wszechstronnie przygotował się do napisania swojej nietuzinkowej pracy. Nie chodzi tylko o kilkuletnie badania terenowe, indywidualne i zbiorowe, jakie odbył w różnych częściach Ziemi Wileńskiej, lekturę rozległej literatury dotyczącej różnych aspektów zajmującej go problematyki, ale przede wszystkim - zaproponowanie pewnego modelu opisu rzeczywistości kulturowej. […] Prosta etnografia Wileńszczyzny to opracowanie na wskroś oryginalne, autorskie, przepełnione dbałością o detal, ale także - głęboko zaangażowane w taki model antropologii, który powiada, że dzięki badaniom etnograficznym twoje życie i pewność sądów ulegną skomplikowaniu. Książka powinna wzbudzić spore zainteresowanie zarówno naukowców, jak i - może nawet głównie - tzw. zwykłych czytelników, zważywszy na to, że w otoczeniu każdego niemal z nas jest "ktoś stamtąd".

Z recenzji wydawniczej prof. dra hab. Wojciecha J. Burszty